Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Γενικά σε παγκόσμιο επίπεδο η πολιτική διαχείριση της εξέλιξης γίνεται χωρίς ολιστική οπτική (δηλαδή χωρίς αντιμετώπιση όλων των παραμέτρων της εξέλιξης και της πραγματικότητας, που διαμορφώνεται, με συνυπολογισμό των μεταξύ τους εξαρτήσεων και επιπτώσεων). Ιδιαιτέρως στην Ελλάδα η αδυναμία πολυδιάστατου σχεδιασμού της δυναμικής, που αναπτύσσεται στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης, με ολιστική οπτική είναι μεγάλη και παράγει ανισορροπίες και προβλήματα, τα οποία δημιουργούν συνθήκες μη συμβατές με τις ανθρώπινες και τις κοινωνικές ανάγκες.
Συγκεκριμένα ο μη σχεδιασμός της εξέλιξης με ολιστική οπτική σε συνδυασμό με την διαχείριση του ταχύτατα εξελισσόμενου χρόνου χωρίς δυναμική με επαρκώς μακροπρόθεσμη προοπτική και τον μη συνυπολογισμό των παρενεργειών στο μέλλον, οι οποίες διαφοροποιούν την πραγματικότητα, δεν διασφαλίζουν την ομαλή, ασφαλή και βιώσιμη πορεία των κοινωνιών.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ιστορική διαδρομή, που ακολούθησαν οι κοινωνίες, με την μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμών στα μεγάλα μαζοποιημένα αστικά κέντρα, χωρίς να συνυπολογίσουν την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου και την ρύπανση της ατμόσφαιρας. Η Ελλάδα ως προς την ατμοσφαιρική ρύπανση βρίσκεται στην πορτοκαλί κατηγορία, δηλαδή είναι έως και πέντε φορές πάνω από τα ασφαλή επίπεδα.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization, WHO) τα μικροσωματίδια στην ατμόσφαιρα συνδέονται με καρδιακές και πνευμονικές παθήσεις, υψηλή αρτηριακή πίεση, αυξημένο κίνδυνο άσθματος, κατάθλιψη, άγχος και πρόωρο θάνατο.
Οι πιο μολυσμένες χώρες στην ατμόσφαιρα είναι στην Νότια και στην Κεντρική Ασία. Οι πιο ασφαλείς χώρες είναι η Αυστραλία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Γρενάδα, η Ισλανδία, ο Μαυρίκιος και η Νέα Ζηλανδία.
Στην Ελλάδα η έλλειψη ολιστικής και μακροπρόθεσμης οπτικής στον πολιτικό σχεδιασμό, ώστε να οικοδομείται ισορροπία μεταξύ των διαφόρων τομέων κοινωνικής δραστηριοποίησης και να αποφεύγονται επικίνδυνες ανισορροπίες, γίνεται εμφανής και στην διαχείριση της ασφάλειας των τρένων και της υγειονομικής διάστασης των σκουπιδιών.
Στις 16.12.2024 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε στην Ελλάδα προθεσμία 2 μηνών για να εφαρμοσθούν οι ευρωπαϊκές οδηγίες για την ασφάλεια των τρένων και τα απόβλητα. Ενώ η απάντηση συμμόρφωσης με τις οδηγίες θα έπρεπε να δοθεί άμεσα, αυτό δεν έγινε.
Επίσης σε σχέση με τα απόβλητα η ευρωπαϊκή οδηγία θεσπίζει πρότυπα για τους χώρους υγειονομικής ταφής, με στόχο την αποφυγή επικίνδυνων αρνητικών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία, στο νερό, στο έδαφος και στον αέρα. Σε αξιολόγηση, που έκανε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι όλοι οι χώροι υγειονομικής ταφής δεν συμπορεύονται με τις οδηγίες.
Ανάλογες συνθήκες ισχύουν και σε σχέση με τις παρενέργειες των επιλογών και αποφάσεων του πολιτικού συστήματος στις εσωτερικές ισορροπίες του ανθρώπου. Και αυτό δεν εξαντλείται στα εθνικά όρια, αλλά στην σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης και της αλληλεξάρτησης των κοινωνιών έχει πλανητική αναφορά. Πολύ ενδιαφέρον έχει δημοσκόπηση της Pulse για λογαριασμό του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ σε σχέση με την απαισιοδοξία των πολιτών για το νέο έτος 2025, σύμφωνα με την οποία οι πολίτες προβληματίζονται πολύ για τις συγκρουσιακές συνθήκες στην Μέση Ανατολή και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Το 88% των ερωτηθέντων εκτιμά, ότι η ανθρωπότητα το 2025 θα είναι σε χειρότερη θέση από το 2024 (49%). Κύρια αιτία είναι οι εξελίξεις στην Μέση Ανατολή και στην Συρία. Επίσης οι ελληνοτουρκικές σχέσεις απασχολούν σε μεγάλο ποσοστό τους πολίτες, 75% πολύ και αρκετά και 14% μέτρια.
Προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται και τα ευρήματα ευρωπαϊκής έρευνας, που παρουσιάσθηκε από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, σχετικά με την ψυχική υγεία σε 24 ευρωπαϊκές χώρες, στο πλαίσιο της οποίας η Ελλάδα καταγράφει τον υψηλότερο μέσο όρο καταθλιπτικών συμπτωμάτων στην Ευρώπη.
Ως προς την κατάθλιψη η Ελλάδα είναι πρώτη με δεύτερη χώρα την Πορτογαλία, τρίτη την Λιθουανία και ακολουθούν οι υπόλοιπες χώρες. Σε σχέση με την λύπη, που αισθάνονται οι Ευρωπαίοι, η Ελλάδα είναι δεύτερη μετά την Λιθουανία και ακολουθούν η Σλοβακία και οι υπόλοιπες χώρες. Ως προς τα συμπτώματα μοναξιάς η Ελλάδα επανέρχεται στην πρώτη θέση.
Επίσης σημαντικό εύρημα της έρευνας είναι, ότι η ψυχική υγεία έχει στενή σχέση με τις ευρύτερες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, οι οποίες αποτελούν δομικά στοιχεία του συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας, όπως το διαχειρίζεται το πολιτικό σύστημα στο επίπεδο διακυβέρνησης.
Γενικότερα οι κοινωνικές συνθήκες διαπερνώνται από ανισορροπίες, που επιδρούν στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης οντότητας και αποσταθεροποιούν την κοινωνική συνοχή, οι οποίες είναι παράγωγα της ακολουθούμενης πορείας και των πολιτικών επιλογών και αποφάσεων, οι οποίες δρομολογούν την δυναμική, που αναπτύσσεται.
Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Prorata για την βία και την παραβατικότητα των ανηλίκων, που παρουσιάσθηκε στην εκδήλωση «Νεανική βία και παραβατικότητα : Από την καταστολή στην πρόληψη», η οποία οργανώθηκε από το Ινστιτούτο για την Σοσιαλδημοκρατία-InSocial σε συνεργασία με το Ίδρυμα Friedrich Ebert Stiftung (FES) της Αθήνας, η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων θεωρεί, ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα αυτή την περίοδο.
Το ποσοστό, που απαντά, ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με την παραβατικότητα και την βία στους ανηλίκους, αθροιστικά ανέρχεται στο 98% (83% σίγουρα ναι και 14,5% μάλλον ναι). Η δε πλειοψηφία των ερωτηθέντων θεωρεί, ότι η καλύτερη στρατηγική είναι η πρόληψη του φαινομένου, ενώ μόνο το 35,5% επιλέγει την αυστηροποίηση των νόμων και των ποινών.
Δυστυχώς στο εκπαιδευτικό σύστημα η πολιτεία δεν έχει λειτουργικό σχεδιασμό για την κοινωνική ενσωμάτωση της νέας γενιάς, ενώ παράλληλα στο πλαίσιο του συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας δεν παράγονται συνεκτικές κοινωνικές αξίες, οι οποίες υπηρετούν τις ανθρώπινες και τις κοινωνικές ανάγκες. Απλά διοχετεύονται πρότυπα, που διαπερνώνται από την λογική της κοινωνίας του θεάματος και του μονοδιάστατου καταναλωτισμού, τα οποία προσδίδουν νόημα στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Βέβαια γενικότερα οι κοινωνικές συνθήκες διαμορφώνουν κλίμα υψηλής ρευστότητας λόγω του μη ελέγχου της πραγματικότητας από το πολιτικό σύστημα, επειδή η δυναμική της εξέλιξης δεν σχεδιάζεται με ολιστική οπτική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η στέγαση στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Organisation for Economic Co-operation and Devalopment, OECD) οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 69% από το κατώτατο όριο του 2017 έως το δεύτερο τρίμηνο του 2024.
Επίσης το 2022 το 27% του πληθυσμού επιβαρύνθηκε με δαπάνες στέγασης, που υπερβαίνουν το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος του. Με αυτά τα δεδομένα όμως δημιουργούνται συνθήκες ανασφάλειας στους πολίτες και ιδιαιτέρως στους νέους σε σχέση με το μέλλον τους, ενώ αποσταθεροποιείται η κοινωνική συνοχή.
Σε υπερεθνικό επίπεδο η πολιτική διαχείριση της εξέλιξης χωρίς ολιστική οπτική παράγει επικίνδυνες ανισορροπίες, οι οποίες υποσκάπτουν την συνοχή της παγκόσμιας κοινότητας και την ειρηνική προοπτική της πορείας προς το μέλλον. Σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης βασικές προϋποθέσεις για ομαλή και βιώσιμη πορεία είναι η συνεργασία των κοινωνιών και η δημοκρατική λειτουργία όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ειδάλλως επικρατεί η οπτική της ισχύος και της εκμετάλλευσης των ασθενέστερων από τους πιο ισχυρούς.
Δεν μπορεί να γίνεται επίκληση της ειρήνης από πολιτικές ηγεσίες από το ένα μέρος και από το άλλο να δρομολογείται η διαμόρφωση επικίνδυνων συνθηκών με στόχο την προώθηση του λεγόμενου εθνικού συμφέροντος, όπως γίνεται με την μεγάλη αύξηση των εξαγωγών όπλων.
Στην Ευρώπη σύμφωνα με το γερμανικό υπουργείο Οικονομίας το 2024 οι εξαγωγές όπλων αυτής της χώρας έφτασαν το ποσό των 13,2 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ το 2023 ήταν 12,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι πιο πολλές εξαγωγές κατευθύνονται στην Ουκρανία (8,1 δισεκατομμύρια ευρώ).
Με αυτά τα δεδομένα δεν είναι καθόλου περίεργη η άνοδος του ακροδεξιού λαϊκισμού στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Βασική επικοινωνιακή οπτική αυτής της πολιτικής κατεύθυνσης είναι ο τονισμός, ότι η επίδοση είναι το θεμέλιο για την οικοδόμηση δίκαιων κοινωνικών συνθηκών, όμως ουσιαστικά προωθεί τις ανισότητες.
Η παγκοσμιοποίηση και ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός παράγουν πολύ πλούτο, σε συνδυασμό όμως με κοινωνικές ανισότητες. Σε αυτές τις συνθήκες η ακροδεξιά επιδιώκει την διεύρυνση της πελατειακής της επιρροής στους πολίτες, ενίσχυση των συντηρητικών αξιών και αποφυγή κοινωνικών αλλαγών. Για την προώθηση αυτής της οπτικής εργαλειοποιεί δημοκρατικούς θεσμούς. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η ακροδεξιά στην Ουγγαρία και στην Ιταλία και όχι μόνο.
Σημαντικό ρόλο για την άνοδο του ακροδεξιού λαϊκισμού παίζουν και οι ισχυροί υποστηρικτές του, οι οποίοι έχουν πρόσβαση και στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Elon Musk ο πιο πλούσιος δισεκατομμυριούχος στον κόσμο και συνεργάτης του Donald Trump, ο οποίος έφτασε στο σημείο να παρεμβαίνει στις εκλογές στην Γερμανία (Φεβρουάριος 2025) με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς για τον καγκελάριο σοσιαλδημοκράτη Olaf Scholz, ενώ παράλληλα στηρίζει το ακροδεξιό κόμμα AfD (Εναλλακτικοί για την Γερμανία).
Επικίνδυνος είναι ο ακροδεξιός λαϊκισμός, διότι αντιμετωπίζει με εθνικιστική οπτική την πραγματικότητα χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των παραμέτρων, που την διαμορφώνουν και η οριοθέτηση της από παγκοσμίων διαστάσεων δυναμική και ανάλογα προβλήματα, όπως είναι οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, η κλιματική αλλαγή, η μείωση των υδάτινων αποθεμάτων, η ρύπανση του περιβάλλοντος, οι γεωπολιτικές εξελίξεις και η ψηφιακή επικοινωνιακή πραγματικότητα.
Η μη ολιστική πολιτική διαχείριση της εξέλιξης δεν συνδέει επίσης την αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης με τις ανάγκες και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης οντότητας, αλλά την χρησιμοποιεί στο πλαίσιο του συστημικού πραγματισμού μονοδιάστατα για την διασφάλιση της λειτουργικότητας και οικονομικής απόδοσης των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων (από τον εργασιακό τομέα μέχρι την υγεία).
Με αυτό τον τρόπο διαχείρισης της πραγματικότητας στην δυναμική προβολή της στο μέλλον δεν αντιμετωπίζονται οι πολίτες ως ατομικά και συλλογικά υποκείμενα αλλά ως καταναλωτές πολιτικών μηνυμάτων στο πλαίσιο της πολιτικής επικοινωνίας. Αυτό βέβαια συμπορεύεται με την οπτική της κοινωνίας του θεάματος και την χρησιμοποίηση της δημοκρατίας μόνο ως μέσου εκλογής διαχειριστών εξουσίας στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες, χωρίς οι πολίτες να είναι πολυδιάστατα και σε βάθος ενημερωμένοι για την σύνθετη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, η οποία εξελίσσεται με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Για αυτό και δεν γνωρίζουν τις επιπτώσεις των πολιτικών επιλογών και στάσεων τους, διότι δεν στηρίζονται σε ολιστική προσέγγιση και ανάλυση των βιωνόμενων συνθηκών.
Με αυτά τα δεδομένα η πορεία προς το μέλλον δεν θα είναι ασφαλής, διότι θα συσσωρεύονται ανισορροπίες, οι οποίες δεν θα είναι συμβατές με τις ανθρώπινες και τις κοινωνικές ανάγκες, επειδή η πολιτική διαχείριση της εξέλιξης δεν έχει ολιστική οπτική, ώστε να στηρίζεται στον συνυπολογισμό όλων των διαστάσεων της δυναμικής, που αναπτύσσεται και της μεταξύ τους συμπληρωματικής λειτουργίας σε επαρκές βάθος χρόνου.
Αυτές οι συνθήκες πρέπει να αλλάξουν σε λειτουργικό χρόνο με την ενεργοποίηση και της κοινωνίας πολιτών και την έκφραση του κοινωνικού συμφέροντος.
Πηγή: metarithmisi.gr
